Εισαγωγή στη Λογοτεχνία του Φανταστικού

Η λογοτεχνία του φανταστικού είναι ένα είδος με τη δική του μορφή και τα δικά του σύμβολα. Ο όρος φανταστικό ,που το διαχωρίζει από τα άλλα είδη, αναφέρεται συνήθως σε φαινόμενα που δεν έχουν συμβεί, δεν συμβαίνουν, ούτε θα μπορούσαν να  συμβούν, σύμφωνα με τις προδιαγραφές της επιστήμης. Το φιλοσοφικό υπόβαθρο του φανταστικού, που χαρακτηρίζεται πάντα από τη σύγκρουση του ορθολογικού-ανορθολογικού, δηλαδή από την εισβολή του αφύσικου στο φυσιολογικό, σχετίζεται ίσως με την ανάγκη μεταστοιχείωσης και επαναδημιουργίας του κόσμου, με τις ελευθερίες και τις δυνατότητες που παρέχει η φαντασία.[1]

Οι ρίζες του φανταστικού ανάγονται στην προϊστορία του ανθρώπου και συνδέονται με το στοιχείο του «τερατώδους» που χαρακτήριζε το περιβάλλον του (γιγάντια ζώα, οικολογικές ανακατατάξεις, ουράνια φαινόμενα).

Βιώνοντας αυτό το ακατανόητο περιβάλλον, μέσα στο οποίο η μέρα και η νύχτα επιβεβαιώνουν κάθε στιγμή το ανεξήγητο του κόσμου( με τη γέννηση και το θάνατο κυρίως),ο άνθρωπος υποχρεώνεται να φανταστεί την ύπαρξη μιας άλλης πραγματικότητας ,που λειτουργεί πέρα από το περιορισμένο και στενό ορίζοντα της καθημερινότητας του. Η άλλη αυτή πραγματικότητα υπονομεύει την υπάρχουσα, αναιρεί την γνώση του ανθρώπου για αυτήν, αποδεικνύει το «πεπερασμένο» του. «Στον ουρανό και στη γη υπάρχουν ασύλληπτες δυνάμεις» λέει ο Shakespeare στον Άμλετ [2]. Αυτές οι ασύλληπτες δυνάμεις είναι που δίνουν υπόσταση στο φανταστικό και το προσδιορίζουν ως είδος. Τα «μη ρεαλιστικά» του σύμβολα δημιουργούν «εξωλογικά» φαινόμενα- συμβάντα , που οικοδομούν τη μυθολογία του. Το φάντασμα του Δαρείου που επιστρέφει από τη χώρα των νεκρών στους Πέρσες του Αισχύλου, και ο πατέρας του Άμλετ  , προσυπογράφουν με την παρουσία τους την ύπαρξη του «άλλου σύμπαντος». Το φανταστικό εμφανίζεται σε περιόδους που παρατηρούνται αναταραχές και ρήγματα (πόλεμοι, ασθένειες , μεγάλα επιτεύγματα). Τότε ξυπνούν τα αρχέγονα «τέρατα και κτήνη». Η επανεμφάνισή τους τροφοδοτεί τη φανταστική λογοτεχνία, η οποία δεν είναι τίποτα περισσότερο ή λιγότερο παρά αντανάκλαση του ειδώλου της κοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας, ιδωμένη μέσα από το παραμορφωτικό κάτοπτρο.

---

[1] Φανταστική λογοτεχνία- Κλασσικά κείμενα , Μάκης Πανώριος

[2] “There are more things in heaven and earth, Horatio, Than are dreamt of in your philosophy.” Hamlet, Act I, scene v